دنده اتومات AT و گیربکس CVT ظاهرا هر دو قابلیت مشابهی را در خودروها ایجاد می‌نمایند و آن هم امکان رانندگی بدون کلاچ است. در هر دو این نوع گیربکس ها برای تعویض دنده نیازی به استفاده از کلاچ نیست و عملا هر دو نوع خودرو دارای این نوع گیربکس ها را می‌توانیم گیربکس اتومات تعریف کنیم؛ اما موضوع آن‌قدرها هم ساده نیست و نحوه عملکرد گیربکس اتومات معمولی با گیربکس های CVT تفاوت‌هایی با هم دارد. تفاوت دنده اتومات و CVT در نحوه کارکرد آنها برای تعیین دنده در سرعت‌های مختلف است. البته شایان ذکر است که بررسی این تفاوت حتما باید در یک کیفیت یکسان انجام پذیرد تا ایرادات و نواقص تعریف شده برای برندهای مختلف سازنده گیربکس را خیلی در این بررسی وارد نکنیم.
در این مقاله از مجله خودرو آریان یدک سعی داریم تا به صورت کاملا حرفه‌ای و تخصصی به ارزیابی تفاوت دنده اتومات و CVT پرداخته و عملکرد این دو نوع گیربکس را به صورت کامل برای شما تشریح کنیم. در خودروهای امروزی برندهای مختلفی از گیربکس ها وجود دارد که هر یک کیفیت خاص خود را داشته و حتی نمی‌توانیم آنها را در یک دسته‌بندی قرار دهیم؛ اما برای بررسی فرق میان CVT و دنده اتومات معمولی فرض می‌کنیم که گیربکس های مورد استفاده روی خودروها به دو دسته CVT و معمولی تقسیم می‌شوند. حالا با هم ببینیم که این دو دسته‌بندی چه تفاوت‌هایی در عملکرد فنی خودرو ایجاد می‌نمایند. با ما همراه باشید.
گیربکس اتومات و CVT
قبل از اینکه تفاوت دنده اتومات و CVT را برای شما بازگو کنیم، ابتدا باید یک پیش زمینه درباره دنده در گیربکس های اتومات را با شما در میان بگذاریم. در جعبه دنده‌های دستی، راننده برای انتقال نیرو و تعویض دنده ابتدا باید پای خود را روی کلاچ گذاشته تا سیستم محرک چرخ‌ها از سیستم موتور جدا شود و سپس عملیات تعویض دنده را نهایی سازد. در جعبه دنده‌های اتومات شرایط کاملا متفاوت است و دیگر خبری از استفاده از کلاچ نیست.
موضوع و نکته مهمی که باید درباره این دسته از گیربکس ها بدانید، این است که آنها نیز به نوعی دنده دارند. عدم تعویض دنده با کلاچ به این معنی نیست که در جعبه دنده‌های اتومات خبری از دنده نباشد. در واقع در این نوع گیربکس ها، تعویض دنده به صورت خودکار انجام می‌پذیرد و راننده برای تعویض دنده نیاز نیست که دائما پای خود را روی پدالی با عنوان کلاچ بگذارد. با این بررسی باید درک کنید که عملکرد انواع گیربکس های اتومات و همچنین تفاوت دنده اتومات و CVT را باید در نحوه عملکرد آنها در تعویض دنده جستجو کنیم که در ادامه به صورت کامل تشریح خواهیم کرد.
گیربکس CVT چند دنده است
یکی از مهم‌ترین پارامترها در تعیین تفاوت دنده اتومات و CVT در تعداد دنده‌ها است که به صورت مستقیم روی نحوه کارکرد این دو جعبه دنده در خودرو تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل لازم است تا ابتدا به این سوال مهم پاسخ دهیم که هر یک از جعبه دنده‌های اتوماتیک معمولی و CVT چه تعداد دنده دارند.
در گیربکس های اتومات معمولی تعداد دنده‌ها به برند تولید کننده بستگی دارد. در حال حاضر در اکثر خودروها شاهد استفاده از گیربکس های 4 تا 10 دنده هستیم و هنوز دنده‌های بیشتر در آنها تعریف نشده است. البته خودروهای دنده اتومات ایرانی معمولا تعداد دنده‌های کمتری دارند و هنوز در همان حوالی 4 تا 6 دنده تولید می‌شوند.
در گیربکس های CVT شرایط متفاوت است. CVT مخفف continuously variable transmission به معنی گیربکس متغیر پیوسته است. به این معنی که هیچ عددی برای دنده‌های آن تعریف نمی‌شود و جعبه دنده بر اساس شرایط و سرعت حرکت است که بهینه‌ترین دنده را تعیین می‌نماید. در بسیاری از منابع ذکر شده که در این دست از گیربکس ها هیچ دنده‌ای تعریف نمی‌شود، اما درست‌تر این است که در CVT هزاران دنده تعریف شده که گیربکس بر اساس سرعت و شرایط رانندگی، بهینه‌ترین آن را انتخاب می‌نماید.
تفاوت دنده اتومات و CVT
با توجه به اینکه انواع مختلفی از گیربکس ها را می‌توانیم در خودروهای مختلف مشاهده کنیم، از این رو بررسی تفاوت دنده اتومات و CVT کمی پیچیده خواهد شد؛ زیرا ممکن است یک تفاوت میان CVT با یک برند از گیربکس ها وجود داشته باشد و با دیگری این تفاوت نبوده و یا کمتر باشد؛ اما به هر حال این دو نوع جعبه دنده تفاوت‌هایی را در شرایط فنی خودرو ایجاد می‌نمایند. با بررسی این تفاوت‌ها است که درک شما از تمام نکات بالا بیشتر می‌شود، بنابراین لازم است تا سریعا بررسی تفاوت‌های میان این دو نوع گیربکس را آغاز کنیم.
1- عملکرد در تعویض دنده
در بندهای قبلی به تعداد دنده‌ها در گیربکس CVT و اتومات معمولی اشاره‌ای کردیم. حالا باید بهتر درک کنید که این دو نوع گیربکس در کارکرد خود برای تعویض دنده با تفاوت‌هایی همراه هستند. در انواع گیربکس های اتومات معمولی، راننده بر اساس سرعتی که دارد، تنها چند دنده از پیش تعریف شده را در اختیار خواهد داشت که تعداد آنها به مدل خودرو بستگی دارد. در انواع CVT شاهد یک تغییر پیوسته در تعویض دنده هستیم که می‌تواند تفاوت فاحش آن با نمونه‌های معمولی باشد.
در نمونه‌های معمولی وقتی از دنده 1 به دنده 2 می‌رویم، عملا ما تنها یک دنده افزایش داده‌ایم، اما در CVT خبری از دنده 1 و 2 نیست و اگر بخواهیم دنده خاصی را به 1 و 2 نسبت بدهیم، بین این دو دنده، ده‌ها دنده دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد که این موضوع به سرعت حرکت خودرو بستگی خواهد داشت.
2- مصرف سوخت
یکی دیگر از مواردی که باید در تعیین تفاوت دنده اتومات و CVT به بررسی آن بپردازیم، میزان مصرف سوخت است. در این باره چند نکته بسیار مهم می‌تواند تمام ذهنیت شما را روشن سازد.
در خودروهای مدرن که از گیربکس اتومات در آنها استفاده می‌شود، معمولا مصرف سوخت بهینه‌تر است، زیرا دنده با توجه به سرعت ماشین به شکلی ایده‌آل و بهینه استفاده می‌گردد. البته این موضوع برای ماشین های دنده اتوماتیک در ایران باید به صورت خاص مورد بررسی قرار بگیرد؛ زیرا نمونه‌ها و مدل‌های ایرانی در این باره بسیار ضعیف عمل کرده‌اند.
با دقت به این نکته باید درک کنید که با افزایش تعداد دنده‌ها می‌توانیم شرایط ایده‌آل‌تری در مصرف سوخت شاهد باشیم و دنده‌های بهینه‌تری توسط گیربکس انتخاب خواهد شد.
حالا درک این موضوع ساده‌تر است که در گیربکس های CVT به دلیل انتخاب ایده‌آل‌ترین دنده بدون هیچ محدودیتی، مصرف سوخت به میزان قابل توجهی بهینه خواهد شد و می‌توانیم این مزیت را از جمله تفاوت‌های اصلی این دو گیربکس در نظر بگیریم.
3- عملکرد نرم
احتمالا با اصطلاح رانندگی نرم در خودروهای امروزی آشنا هستید. رانندگی نرم از آن دسته از اصطلاحاتی است که تنها زمانی می‌توان به آن پی برد که در یک خودرو نشسته و این نوع رانندگی را احساس کنید. برای اینکه این شرایط رانندگی را بهتر درک کنید، لازم است تا عملکرد سه نوع گیربکس دستی، اتوماتیک معمولی و CVT را برای آن بررسی نماییم. در گیربکس های دستی برای تعویض دنده نیاز به استفاده از کلاچ است و راحتی رانندگی با این نوع خودروها هرگز نمی‌تواند به ماشین‌هایی با گیربکس اتومات نزدیک شود.
فاصله نرم بودن رانندگی میان خودروهای گیربکس دستی با مدل‌هایی که جعبه دنده اتومات دارند، بسیار زیاد و قابل توجه است و به هیچ وجه نباید این دو جعبه دنده را در ایجاد یک رانندگی نرم یکسان بدانیم؛ اما به هر حال در اتومات‌های معمولی نیز در فاصله تعویض دنده ممکن است کمی رانندگی از حالت نرمی خارج شود. اتفاقی که در CVT وجود ندارد. به دلیل اینکه تسمه در CVT به صورت پیوسته در حال کارکرد است، عملا شاهد اختلالی در عملکرد آن تحت تاثیر تعویض دنده نخواهید بود و می‌توانید یک رانندگی نرم را با آن احساس کنید.
4- سر و صدا
این بار بررسی تفاوت دنده اتومات و CVT را با معرفی یکی از معایب گیربکس CVT ادامه می‌دهیم. مدل‌های CVT معمولا سر و صدای بیشتری نسبت به اتوماتیک‌های معمولی دارند. این موضوع البته دلایل متفاوتی دارد. در وهله اول باید به دور موتور بالای لازم برای رانندگی با این نوع گیربکس ها اشاره کنیم که فشار را روی موتور افزایش داده و سر و صدای بیشتری را نیز در آن باعث می‌شوند.
همچنین باید یادآور شویم که در CVT تسمه‌ها به صورت دائما با قرقره‌ها در تماس هستند و همین موضوع باعث ایجاد سر و صدای بیش از مدل‌های اتوماتیک در داخل کابین می‌شود. البته که سر و صدای آن به حدی نیست که برای سرنشینان آزار دهنده باشد، اما به هر حال صدای آن از گیربکس های اتوماتیک معمولی بیشتر خواهد بود. این سر و صدای زیاد را بلافاصله بعد از شروع به حرکت خودرو می‌توانید در داخل کابین احساس نمایید. البته کیفیت و برند تولید کننده، عواملی هستند که روی این سر و صدا تاثیر مستقیم خواهند داشت.
5- هزینه های تعمیرات و نگهداری
همچنین یکی دیگر از معایب گیربکس CVT که می‌تواند در این بررسی اهمیت داشته باشد، بالا بودن هزینه‌های تعمیرات و نگهداری از آنهاست. دقت کنید که هر چقدر یک قطعه از نظر مکانیکی پیچیده‌تر باشد، تعمیر آن سخت‌تر خواهد بود و دستمزد تعمیر آن نیز بیشتر است. به این موضوع اضافه کنیم که معمولا قطعات جایگزین برای آن نیز گران‌تر هستند. با این نکته به راحتی می‌توانید درک کنید که انواع گیربکس CVT نیاز به هزینه‌های بیشتری برای تعمیرات و نگهداری دارند. حتی ممکن است چالش اصلی شما در پیدا کردن تعمیرکاری باشد که دانش کافی برای تعمیر این نوع گیربکس ها را دارد.
6- انتخاب دنده به صورت دستی
شاید جالب باشد اگر بدانید که گاهی اوقات امکان انتخاب دنده به صورت دستی می‌تواند یک مزیت باشد که تنها در ماشین‌هایی با دنده اتومات معمولی در دسترس است. فرض کنید که خودرو شما بار سنگینی داشته و ترجیح می‌دهید که با دنده سنگین‌تر حرکت کنید یا شرایط جاده به نحوی است که تمایل به رانندگی با دنده‌های مورد نظر خود دارید. در این وضعیت تنها ددر مدل‌های دنده اتوماتیک معمولی است که حق انتخاب خواهید داشت. البته در برخی موارد بسیار کم گیربکس های CVT امکان تعویض دنده هم در دسترس است که خیلی رایج نیست.
7- میزان آلایندگی ها
نکته مهم دیگری که در بررسی تفاوت دنده اتومات و CVT باید به آن نیز دقت کنیم، میزان انتشار آلایندگی‌هاست. در این پروسه خودروهای تمام برقی یا هیبریدی عملکرد بهتری دارند. این موضوع را می‌توانید در برخی از مدل‌های هیبریدی تویوتا یا هیوندای در ایران مشاهده کنید. این دست از آپشن‌ها اهمیت خرید لوازم یدکی تویوتا و هیوندای را نیز افزایش می‌دهند؛ اما برای کسانی که امکان دسترسی به خودروهای تمام برقی یا هیبریدی برای آنها وجود ندارد، خودروهایی با جعبه دنده CVT می‌تواند گزینه بهتری برای جلوگیری از انتشار زیاد گازهای گلخانه‌ای به طبیعت باشد. این دست از ماشین‌ها با محیط زیست سازگارتر هستند و کار کردن با دور موتور بهینه باعث می‌شود تا خیلی گاز گلخانه‌ای از آنها ساطع نشود.
چه ماشین‌هایی گیربکس CVT دارند
در حال حاضر اکثر خودروهای مدرن و به روز در سیستم فنی خود از گیربکس های CVT استفاده می‌نمایند و این نوع از گیربکس ها در حال تبدیل شدن به اولویت اصلی خودروسازان است. تویوتا کرولا، نیسان ماکسیما، سوبارو فاستر و هوندا CR-V از جمله خودروهایی هستند که می‌توانید این نوع گیربکس را در آن شاهد باشید و اتفاقا گیربکس های مورد استفاده روی آنها کیفیت قابل توجهی هم از خود نشان می‌دهند.
گیربکس اتومات بهتر است یا CVT
به بررسی تمام تفاوت‌های انواع گیربکس های اتوماتیک معمولی و CVT پرداختیم و سعی کردیم تا این دو نوع گیربکس را به صورت کامل به شما معرفی کنیم. در نهایت سوال بسیار مهمی که باید به آن پاسخ دهیم، انتخاب گزینه بهتر از میان این دو است. انتخاب گزینه بهتر بسته به نوع استفاده از خودرو و همچنین سبک رانندگی دارد. به عنوان مثال برای خودروهایی که بار سنگینی جابجا می‌نمایند، نمونه‌های اتوماتیک معمولی بهتر است. اکثر رانندگان نیز به دلیل احساس تعویض دنده ترجیح می‌دهند تا از مدل‌های دنده اتومات معمولی استفاده نمایند.
استفاده از گیربکس CVT بیشتر در خودروهای ارزان‌تر رایج است؛ زیرا خود این گیربکس ها قیمت بالایی دارند و استفاده از آنها در خودروهای گران قیمت باعث افزایش قیمت بسیار زیاد آنها خواهد شد.
